Madeni Kumlar

1. Tanım ve Sınıflandırma
Kuvars SiO2 bileşiminde sertliği 7, özgül ağırlığı 2.85 gr/cm3, ergime sıcaklığı 1785 oC
olan, yerkabuğunda en yaygın minerallerden biridir. Saydam veya mat, renksiz veya
beyaz, kırmızı, pembe, mavi, mor gibi çeşitli renklerde kuvars vardır. Kristallerinin
büyüklüğü bakımından iri kristalli olanlar: Dumanlı kuvars, Morion, Venüs saçı, Ametist,
Neceftaşı; kriptokristalin olanlar: Akik, Kalsedon, Çakmaktaşıdır.
Kuvars jenetik olarak: 1- Magmatik, 2- Metamorfik, 3- Sedimanter kökenlidir. Doğada fay
ve çatlaklarda filon halinde bulunur. Ayrıca cevher yataklarında gang minerali olarak
rastlanır.

2. DÜNYADA MEVCUT DURUM

2.1. Rezervler
Dünyadaki en büyük rezervler Brezilyada bulunmaktadır. Buradaki kuvars kristalleri
elektronik sanayiinde kullanılabilecek niteliktedir. Henüz dünyadaki kuvars rezervleri tam
olarak saptanamamıştır. Ancak kristal olmayan kuvars rezervleri açısından Arjantin,
Avusturya, Belçika, Lüksemburg, Macaristan, Güney Afrika Cumhuriyet, İspanya ve
Norveçi sayabiliriz. Diğer taraftan Namibya ve Madagaskar kaliteli kuvars kristalleri
rezervleri açısından Brezilyadan sonra gelmektedirler.

2.2. Tüketim
2.2.1. Tüketim Alanları
Düzgün ve temiz olan kuvars kristalleri optik ve elektronik sanayiinde ve süs taşı olarak
kullanılmaktadır. Kuvars kristalleri elektronik sanayiinde frekans kontrol asilatörerinde ve
frekans filtrelerinde kullanılmaktadır. Süt kuvars ve camsı kuvars ise öğütülerek ve
hazırlama işlemlerinden geçirilerek cam, deterjan, boya, seramik, zımpara, dolgu ve
metalurji sanayiilerinde kullanılmaktadır.
2.2.2. Tüketim Miktar ve Değerleri
Amerika Birleşik Devletleri Elektronik Sanayiinde ;
1986 1987 1988 1989 1990
499 454 572 527 530
olmak üzere toplam 2582 ton kuvars kristali tüketilmiştir.
Arjantinde ise yılda 80000 ton kuvarsın % 207si cam endüstrisinde geri kalan % 80i ise
seramik, zımpara, demir alaşımları endüstrisinde tüketilmektedir. Demir alaşımları
endüstrisinde yılda 40000 ton kırılmış kuvars ve boya endüstrisinde yılda 1200 ton
öğütülmüş kuvars kullanılmaktadır.
Norveçte 1991 yılında 25 400 ton kuvars zımpara ve camtel yapımında kullanılmıştır.
Diğer taraftan aynı yılda 600 ton temiz kuvars optik ve elektronik sanayilerinde
kullanılmıştır.
Yunanistanda yılda 25 000 tonun üzerinde kuvars ve kuvars kumu üretimi yapılmakta ve
üretilen kuvars metalurji endüstrisinde kullanılmaktadır.

2.3. Üretim
2.3.1. Üretim Yöntemi ve Teknoloji
Kuvars genel olarak açık işletme yöntemiyle üretilir. Mostra madenciliği yapıldığı için örtü
tabakası yoktur. Üretim, delicilerle delinen delikler patlayıcı madde doldurulup patlatılarak
yapılır. Daha sonra parçalanan kuvars yabancı maddelerden elimine edebilmek için triaja
tabi tutulur. Temiz ve kaliteli olanlar elle toplanarak, stoklanır. Kuvarsın üretim girdileri fitil,
kapsül, patlayıcı madde, makina yağı, işçilik ve amortismandır.
Arjantinde kuvars üretimi pegmatit yataklarından yapılmaktadır. Norveçte ise kuvars
üretimi pegmatit-granit yataklarından flotasyon yoluyla yapılmaktadır.
2.3.2. Ürün Standartları
Optik ve Elektronik Sanayiinde kullanılan kuvars kristallerinin % 99.99 SiO2 saflıkta
olması istenir. Diğer impüriteler istenmemektedir. Metalurji endüstrisinde kullanılan
kuvarsta SiO2 % 99.5 ve Fe2O3 ise % 0.01dir.
Cam endüstrisinde kullanılan kuvarsın tane iriliğinin 500 mikron altında, temizlik
malzemeleri üreten endüstrilerde 74 mikron altın, boya endüstrisinde ise 10 mikron
altında olması istenmektedir.
2.3.3. Sektörde Üretim Yapan Önemli Kuruluşlar
Amerika Birleşik Devletlerinde kuvars kristalleri üretimi yapan 5 firma mevcuttur.
Arjantinde Cordoba eyaletinde bulunan Cristamine SA ve Minera Continental SA şirketleri
kuvars ve pegmatit yataklarından kuvars üretimi yapmaktadırlar.
Norveçte ise Lillesand bölgesindeki Franzefoss Eruk A/S şirketi pegmatit-granit
yataklarından flotasyon yoluyla kuvars üretmiştir. Diğer taraftan Nordlanddaki Minnorco
A/S şirketi kuvars üretimi yapmaktadır.
Yunanistanda da 2 firma kuvars üretmektedirler. Bunlardan Elvior SA ve Mevior SAdır.
2.3.4. Mevcut Kapasiteler ve Kullanım Oranları
Sadece Yunanistanda ki Mevior SA firmasının Selaniğin 20 km kuzeyinde 60-70.000
ton/yıl kapasiteli kuvars, kuvarsit, feldspat hazırlama tesisinden bahsedebiliriz. Bu tesis
müşteri taleplerine göre yılda 5 000 ton kuvars, 150-200 ton kuvarsit hazırlamaktadır.
Amerika Birleşik Devletlerindeki tesislerde aşağıdaki miktarlarda elektronik olmayan
kuvars (Lascas) işleyip elektronik özellikli kuvars üretilmektedir.

3. Tüketim
3.1. Tüketim Alanları
Cam, seramik, deterjan, dolgu maddesi, filitre sanayilerinde en önemli girdidir. Cam
sanayiinde kristal eşya ve züccaciye imalatında; Seramik Sanayiinde ise Sır ve frit
yapımında, yer ve duvar karosunda izolatör, elektro-porselen, glazür, sofra eşyası ile
vitrifiye seramik yapımında kullanılmaktadır.

4. Üretim
4.1. Üretim Yöntemi ve Teknoloji
Kuvars kristalleri üretimi elle toplanarak yapılmaktadır. Filon kuvarslar açık işletme
yöntemiyle üretilmektedir. Bazı ocaklarda üretimden önce dekapaj işlemi
uygulanabilmektedir. Açık ocakta üretim, havalı martoperfaratörlerle delinen delikler
patlayıcı madde doldurularak patlatılarak gerçekleştirilmektedir. Elde edilen iri parçalar
patlayıcı madde ile patlatılarak veya hidrolik kırıcılarla kırılarak boyutları
küçültülmektedir. Kırılmış kuvarslar gerekirse su ile yıkanabilmektedir. Kırıcılardan
geçirildikten sonra değirmenlerle istenilen ebada öğütülmektedirler. Değirmenler
genellikle bilyalı değirmendir. Boyut kontrolu elek ve siklonlarla yapılmaktadır. Diğer
taraftan Fe2O3 içeriği flotasyon yoluyla istenilen seviyeye indirilmektedir.
4.2. Ürün Standartları
Cam Sanayiinde kullanılan tuvönan kuvarsta kimyasal olarak istenen özellikler şunlardır :
SiO2 min % 99.6
Fe2O3 max % 0.012
Fiziksel Özellikler ise şunlardır :
Max tane boyu 25 cm. dir. Tuvenan kuvars kırılıp 500 mikron altına öğütülerek flote edilir.
Kristal eşya ve Zücaciye imalatında kullanılır.
Seramik Sanayiinde kullanılan öğütülmüş kuvarsta istenilen kimyasal özellikler :
SiO2 % 97-98
Al2O3 % 0.25-0.5
Fe2O3 max % 0.25
CaO % 0.5-1.0
MgO % 0.5-1.0 dır.
Fiziksel olarak 100 mikron altı tane iriliği istenmektedir. Porselen Sanayii ise % 97 SiO2
min ve % 0.2 Fe2O3 max kalitesinde kuvars kullanmaktadır.
5. TÜRKİYEDE DURUM
5.1. Ürünün Türkiyede Bulunuş Şekilleri
Kuvars, Türkiyede genellikle fay zonlarında, çatlaklarda, filonlarda ve cevher yataklarında
gang minerali olarak bulunur

Ka madencilikten temin edebilirsiniz